W dniach 11-12 października 2017 r. wzięliśmy udział w spotkaniu pn. ,,Reintroduction of species: a tool for the restoration of habitats” (LIFE Platform Meeting).

W usytuowanym nad brzegiem malowniczego jeziorka zamku Bouchout (Kasteel van Bouchout) w miejscowości  Meise na północnych obrzeżach Brukseli na terenie Belgijskiego Narodowego Ogrodu Botanicznego (Plantentuin Meise) wysłuchaliśmy niezwykle ciekawych prezentacji różnych projektów dotyczących reintrodukcji gatunków i przywracania cennych siedlisk przyrodniczych  realizowanych m. in. w Belgii, Holandii, Włoszech i w Polsce. Wzięliśmy również udział w warsztatach dotyczących w/w tematyki. Podczas jednych z nich udało nam się zaprezentować główne cele i założenia naszego projektu oraz osiągnięte rezultaty, szczególnie dotyczące prowadzonej przez naszą jednostkę plantacji nasiennej.

W celu zdobycia cennej wiedzy merytorycznej jak również praktycznej odwiedziliśmy w drodze powrotnej „koleżanki i kolegów” z Luksemburga realizujących projekt LIFE11 NAT/LU/857 pn. „Restoration of Unio crassus rivers in the Luxemburgish Ardennes”. Po krótkiej wizycie w biurze projektu w Heinerscheid, udaliśmy się z 2 pracownikami nad rzekę Our.  W jej bliskim sąsiedztwie prowadzona jest, z dobrymi rezultatami, hodowla skójki gruboskorupowej (Unio crassus). Zapoznaliśmy się tam z głównymi założeniami projektu, osiąganymi rezultatami oraz zobaczyliśmy metody hodowli tego gatunku i aparaturę niezbędną do jej prowadzenia.

Nasza wizyta związana była z kolejnym projektem LIFE, który zamierzamy realizować,
a reintrodukcja skójki gruboskorupowej będzie jednym z działań tego projektu.

Dwudziestoosobowa grupa z Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Podzamczu wzięła udział w patrolu prewencyjnym, który odbył się 29 września w miejscu występowania muraw kserotermicznych, które są dominującymi  zbiorowiskami roślinnymi  na południowo – zachodnim  stoku Garbu Pińczowskiego. Ten niewielki fragment Ostoi Nidziańskiej  PLH260003 należącej do sieci Natura 2000 jest jednym z cenniejszych przyrodniczo miejsc w Polsce Południowej.

Prowadzono obserwację stanowisk dziewięćsiłu popłocholistnego oraz zapoznano się z założeniami ochrony cennych siedlisk przyrodniczych poprzez ekstensywny wypas owiec. Odwiedzenie nieczynnego kamieniołomu było okazją do poznania wapieni pińczowskich wykorzystywanych od wielu stuleci jako materiał budowlany i rzeźbiarski. Było to zgodne z przywilejem właściciela Pińczowa Mikołaja Oleśnickiego z 1559 roku, który stanowił: „Gdyby zaś niektórzy pragnęli wznosić  budynki  z  kamienia, albo też wznosić coś z kamienia na swój użytek, wolno im będzie bez  uiszczenia  jakiejkolwiek zapłaty i bez uiszczenia jakiejkolwiek  daniny  dobywać  na gruntach tych potrzebne w tym celu kamienie”.

Dziś kamieniołom już jest nieczynny  i niewiele zostało śladów po kolejce wąskotorowej, która prowadziła na szczyt Garbu Pińczowskiego. Atrakcją jest natomiast ścieżka edukacyjna i bogata zbiorowość ciepłolubnych roślin. Podczas patrolu nie stwierdzono nowych dzikich wysypisk gruzu na terenie stanowiska. Patrol zakończono pogadanką edukacyjną w siedzibie Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych w Krzyżanowicach.

To była już ostatnia w tym roku sesja warsztatów edukacyjnych dla młodzieży. Tym razem w zajęciach przez trzy dni października (3, 4 i 5) uczestniczyło ponad 150 osób- gimnazjaliści i młodzież ze szkół podstawowych.Zajęcia kameralne odbywały się w Samorządowej Instytucji Kultury „Kasztelania” w Kijach, a obserwacje terenowe na stanowisku wypasu w Stawianach.

W zajęciach brała udział młodzież ze Złotej, Imielna i Jędrzejowa. Miała okazję poszerzyć swoją wiedzę o obszarach Natura 2000, hodowli owiec i przetwarzaniu wełny oraz zapoznać się z ekstensywnym wypasem owiec jako sposobem ochrony ksertotermicznychmuraw i światłolubnych dąbrów.

Pogoda nas nie rozpieszczała, ale wykonywanie modelu dziewięćsiłu popłocholistnego, tkanie bransoletek, czy wykonywanie pomponów z kolorowej włóczki okazało się zajęciem równie ciekawym jak poszukiwanie chronionych gatunków roślin i zwierząt w terenie.

Tworzenie sieci z innymi projektami LIFE jest działaniem, które przez Komisję Europejską zostało określone jako obligatoryjne. Współpraca międzyinstytucjonalna, wymiana doświadczeń i informacji ma na celu zdobycie cennej wiedzy merytorycznej jak i praktycznej, pomagając beneficjentom skutecznie realizować zaplanowane czynności. Sieciowanie dotyczy nie tylko projektów krajowych ale również zagranicznych.
W związku z powyższym, w dniach 24-28 września wzięliśmy udział w wyjeździe roboczym do Irlandii gdzie mieliśmy okazję zapoznać się z efektami realizacji aż trzech projektów LIFE.

Pomimo, że Irlandia słynie ze zmiennej pogody, Dublin przywitał nas piękną słoneczną aurą. Punkty docelowe naszej wizyty były po drugiej stronie wyspy więc popołudnie upłynęło nam na podróży. Pierwszym celem była Inis Mór – jedna z wysp archipelagu Aran, położonego w zatoce Galway. Naszym gospodarzem był Patrick McGurn – kierownik projektu LIFE12 NAT/IE/000995 Aran LIFE. Spotkanie rozpoczęło się od prezentacji efektów czynnej ochrony siedlisk:  6210-1 Murawy naskalne i 8210 Wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis, która realizowana jest m.in. poprzez wypas bydła na podstawie utworzonego i wdrożonego planu zarządzania gospodarką wypasową. Co ciekawe, projekt powstał dzięki oddolnej inicjatywie lokalnych rolników! Zauważyli oni, że pola gęsto porośnięte zakrzewieniami mają negatywny wpływ na wartości krajobrazowe, co obniża atrakcyjność turystyczną wyspy. Rzeczywiście, w trakcie części terenowej wyraźnie było widać różnicę między działkami objętymi realizacją projektu a tymi poza jego zasięgiem oddziaływania. W niektórych miejscach nie tylko poletka ale również murki graniczne były całkowicie porośnięte zakrzewieniami. Ostatnim punktem naszego spotkania było zwiedzanie fortu Dun Aengus, datowanego na ok. 700 r. p.n.e. Ciekawostką było to, że w wyniku podmycia klifu, na skraju którego jest on położony, niemal połowa budowli osunęła się do morza.

Drugi dzień upłynął nam spotkaniu roboczym z Brendanem Dunfordem – kierownikiem projektu The Burren Programme będącym bezpośrednią kontynuacją projektu LIFE04 NAT/IE/000125 BurrenLIFE – określonego przez Komisję Europejską najlepszym projektem naturowym w historii istnienia instrumentu finansowego LIFE. Obecnie obejmuje on ponad 160 gospodarstw hodowlanych działających na ok. 15 000 ha gruntów chronionych! Głównym celem spotkania było omówienie przyjętej strategii AfterLIFE oraz jej skutecznego wdrożenia. Zapoznaliśmy się z głównymi założeniami programowymi i finansowymi, gdzie najbardziej zainteresował nas sposób rozliczania pracy rolników poprzez stworzony na potrzeby projektu formularz oceny chronionych siedlisk przyrodniczych obejmujący dziesięciostopniową skalę ich jakości. Podobnie jak dnia poprzedniego, popołudniowe godziny upłynęły na części terenowej gdzie w Parku Narodowym Burren obejrzeliśmy przykładowe gospodarstwo rolne i efekty wieloletniego wypasu krów.

Wieczorem udaliśmy się do Galway – miasta, które w średniowieczu stanowiło główny irlandzki port handlowy dla kontaktów z Hiszpanią i Francją. Obecnie słynie ono ze swoich mocnych tradycji celtyckich: muzyki, pieśni, tańca i języka co widać chociażby w oznaczeniach budynków, ulic, miejsc.

Ostatni dzień przywitał nas typową irlandzką pogodą czyli deszczem, mgłą i wiatrem. Naszym pierwszym celem był współbeneficjent projektu LIFE11 ENV/IE/000922 Burren Tourism for Conservation (GeoparkLIFE) – Cliffs of Moher Visitors Experience. Pomimo pogody zostaliśmy wprowadzeni w działalność projektu przez Cormac`a McGinley`a. Szczegółowo przedstawił nam elementy projektu, za które Klify Moheru są odpowiedzialne. Stanowią one jedną z największych atrakcji turystycznych Irlandii. Klify zbudowane są z wapieni i piaskowców, mają ok. 8 km długości a w najwyższym miejscu osiągają wysokość 214 m. Dzięki swoim walorom krajobrazowym są odwiedzane przez ponad 1,5 mln turystów rocznie! Niestety, olbrzymia większość osób przyjeżdża tylko w to miejsce, spędza 2-3 godziny po czym wyjeżdża z hrabstwa. Próbę odpowiedzi na ten problem jest realizacja projektu LIFE. Zakłada on rozwój wysokokwalifikowanej i wysokojakościowej turystyki całego regionu w oparciu o obszary o szczególnym znaczeniu przyrodniczym i kulturowym. O sposobach wdrożenia planu zrównoważonego rozwoju turystycznego, jego efektach i trudnościach opowiedziała nam Carol Gleeson – kierownik projektu GeoparkLIFE.

Niestety, był to ostatni dzień z naszej podróży. O 4.00 nad ranem rozpoczęliśmy podróż powrotną do Dublina.

W ramach wyjazdu udało się pozyskać dużą dozę wiedzy, która z całą pewnością przyczyni się do jeszcze lepszej realizacji obecnego projektu, w szczególności założeń programowych AfterLIFE, ale przede wszystkim nowych partnerów, z którymi, w przyszłości, uda się zrealizować wspólny projekt.

„Zagrożenia w gospodarce pasterskiej” – konferencja pod takim tytułem odbyła się w pierwszych dniach września w Beskidach w miejscowości Nydek po czeskiej stronie granicy. Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych był jej współorganizatorem w ramach realizacji projektu „Kierunki wykorzystania oraz ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w warunkach zrównoważonego rozwoju”.

Nasze wypasane na Ponidziu w projekcie LIFE+ czarnogłówki to rasa zachowawcza, więc tematyka konferencji była interesująca także dla naszych hodowców. Była to rzadka okazja do skonfrontowania własnych doświadczeń z doświadczeniami górali beskidzkich prowadzących hodowlę owiec od wielu pokoleń.  Przy okazji konferencji odbyły się zawody w strzyżeniu owiec, a podczas degustacji owczych serów na stole pojawiła się produkowana w Pińczowie żurawina. Zapewne nie tylko dlatego, że pobliska Bystrzyca to miasto partnerskie Pińczowa, ale przede wszystkim ze względu na fakt, że jej smak dobrze komponował się z oscypkami.

Co roku w sierpniu na Rynku Głównym w Krakowie odbywają się Międzynarodowe Targi Sztuki Ludowej, a podczas ich trwania zaplanowany jest „Dzień Pińczowa”. W tym roku odbył się on 17 sierpnia. To już wieloletnia tradycja. Tradycją stała się również obecność Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych na tym wielkim święcie sztuki ludowej. Przedstawialiśmy naszą ofertę turystyczno – edukacyjną oraz przybliżyliśmy zakres prowadzonych działań związanych z ochroną muraw kserotermicznych w ramach realizowanego,ze środków Unii Europejskiej, projektu LIFE+.
Stoiska Kół Gospodyń Wiejskich z okolic Pińczowa uginały się pod domowymi wypiekami, a na scenie prezentowały się kapele i zespoły z Ponidzia. Nasze stanowiskorozstawiliśmy pod wieżą ratuszową tuż obok rzeźby Igora Mitoraja „Eros Bendato”. To dobry punkt, bo głowa Erosa jest na krakowskim rynku ulubionym miejscem do robienia pamiątkowych, rodzinnych fotografii, a więc pośrednio sprzyjała ilości osób nas odwiedzających.
Informatory, foldery, mapy i wydawnictwa edukacyjne oraz gadżety promocyjne projektu LIFE+ cieszyły się dużym zainteresowaniem. Przy naszym stoisku najchętniej zatrzymywali się rodowici pińczowianie, ale nie brakowało również osób, które już odwiedzały Ponidzie, a nawet takich, które nigdy w naszych okolicach nie były i z trudem mogły je zlokalizować na mapie Polski. Gdy mówiliśmy, że to zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od Krakowa, zachęceni naszymi wydawnictwami i przysmakami z sąsiednich stoisk deklarowali, że na pewno do nas przyjadą.
Dzieci oczywiście zachwycały się edukacyjnymi malowankami z wizerunkami roślin
i zwierząt chronionych, a dorosłym przedstawialiśmy cele i założenia realizowanego przez nas projektu LIFE. Ochrona muraw kserotermicznych poprzez prowadzenie wypasu owiec?To dla wielu osób brzmiało egzotycznie. Dopiero zapoznanie się z naszym folderem i nasze wyjaśnienia przekonywały niedowiarków, że rośliny można również chronić poprzez kontrolowany, ekstensywny wypas, z którego korzyści mają zarówno rośliny chronione, jak
i wypasający.

Posadzone w ubiegłym roku rośliny zaczęły kwitnąć. Z daleka widać błękitne kwiaty lnu włochatego. Koszyczki kwiatowe sierpika różnolistnego już zmieniły kolor i niebawem będzie można zbieraćjego nasiona. Ponad połowa dziewięćsiłów popłocholistnych też zawiązała kwiatostany. Wyglądają bardzo efektownie. Aż szkoda, że po zakwitnięciu roślina obumiera. Już teraz można stwierdzić, że tego lata będą udane zbiory na naszej plantacji. Roślinom nie zaszkodziły wiosenne przymrozki, a brak opadów w zupełności im nie przeszkadza. Przecież to okazy z muraw kserotermicznych.

Stada wypasane w Stawianach i Młodzawach będą przebadane na obecność pasożytów. Pobrano do analizy próbki krwi i kału od owiec wypasanych w tych dwu różnych środowiskach: na murawach kserotermicznych i w świetlistej dąbrowie. Wszystko to było możliwe było dzięki podjęciu współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczym w Lublinie. Ponadto przez trzy dni czteroosobowa grupa studentów z Wydziału Biologii, Nauki o Zwierzętach i Biogospodarki, prowadziła obserwacje zachowania owiec i kóz. Dziesięciu zwierzętom zakładano obroże z nadajnikami GPS. Dzięki temu można będzie precyzyjnie sprawdzić jak przemieszczały się w terenie i które miejsca najchętniej wybierały na popas.

W niedzielę 4 czerwca odbyła się pierwsza edycja biegu, którego start i meta znajdowały się w Umianowicach przy stacji kolejki wąskotorowej, w miejscu gdzie powstanie Ośrodek Edukacji Ekologicznej. Jedenastokilometrowa trasa została poprowadzona śródleśnymi drogami, a przebiegło ją ponad 100 uczestników – także z sąsiednich województw. Uczestnicy biegu oprócz medali i dyplomów uczestnictwa otrzymali również nasze materiały informacyjne: foldery, opaski odblaskowe i lniane torby. Nasze materiały informacyjne prezentowaliśmy również w „parkowym” namiocie, w którym prowadziliśmy zajęcia z dziećmi. Organizatorzy zapowiadają, że impreza będzie cykliczna, więc będziemy mieć okazję do promocji naszego projektu w kolejnych latach.

Pod takim hasłem 1 czerwca odbył się festyn rekreacyjno – sportowy zorganizowany przez Zespół Szkół – Centrum Kształcenia Rolniczego w Chrobrzu. Była to już VI edycja Konkursu Ogólnopolskiego. Młodzież brała udział w biegu sztafetowym ze Złotej do Chrobrza. Trasa była podzielona na pięć jednokilometrowych odcinków, a meta znajdowała się przy pałacu Wielopolskich.

Następnie na szkolnym boisku odbywał się festyn, w którym uczestniczyliśmy. Obok stoisk ze zdrową żywnością i produktami ekologicznymi rozstawiliśmy nasz namiot, w którym dzieci i młodzież mogła zapoznać się z celami naszego projektu, brać udział w konkursach i wykonywać drobne pamiątki z kolorowej wełny. Wełna nie była abstrakcyjnym materiałem, bowiem obok pasło się pilnowane przez owczarka stadko owiec i kóz Michała Dobaja z Woli Chroberskiej uczestniczącego w programie LIFE+. Była to również okazja do promocji ekstensywnego wypasu owiec na murawach kserotermicznych jako najlepszego sposobu na zachowanie bioróżnorodności i ochrony cennych, chronionych gatunków roślin.