Dyptam jesionolistny – gorejący krzew Mojżesza w okresie kwitnienia

Jedną z roślin objętych ochroną czynną w ramach projektu Life+ pod nazwą „Ochrona cennych przyrodniczo siedlisk na Ponidziu” jest dyptam jesionolistny (Dictamnus albus L.). Roślina pokryta jest gruczołkami wydzielającymi łatwopalne olejki eteryczne, dzięki czemu pachnie jak cytryna. W podwyższonej temperaturze olejki ulegają samozapłonowi, stąd druga nazwa rośliny „gorejący krzew Mojżesza”. Związki te w kontakcie z ciałem mogą wywołać u części osób oparzenia.

Obecnie na plantacji nasiennej przy siedzibie Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych można zobaczyć rośliny w fazie kwitnienia. Dyptam kwitnie od końca maja do lipca. Kwiaty są jasnoróżowe, z wyraźnym, ciemnym unerwieniem, ale zdarzają się także białe. Roślina zakwita późno – po około 3–4 latach od wysiania nasion. Starszych egzemplarzy nie należy przesadzać.

Dyptam opisany został po raz pierwszy w chińskich tekstach medycznych z około 600 r. n.e. Krzew opisywał także Arystoteles. W średniowieczu stosowano go zewnętrznie po ukąszeniu przez żmiję, a wewnętrznie w przypadku zatruć. Nasiona wykorzystywano w leczeniu epilepsji i dżumy, a olejek eteryczny z kwiatów do smarowania w chorobach reumatycznych. Korzeń był środkiem leczącym trudno gojące się rany, nerwicę żołądka oraz kamicę moczanową.

Obecnie dyptam jesionolistny dostarcza surowca zielarskiego, którym są liście, kwiaty, korzeń i nasiona zbierane z roślin uprawnych.

Do Polski przywędrował z południowego wschodu, przez Podole. Jest gatunkiem stepowym, rośnie w widnych suchych lasach liściastych. Najczęściej znajdowano go w okolicach Włocławka, w Kulinie oraz w rezerwacie leśno-stepowym Grabowiec koło Bogucic (to stąd pobrano nasiona do poletka przy siedzibie parków).

Duża ilość kwitnących roślin zapewni w bieżącym sezonie wegetacyjnym zwiększoną ilość nasion, które zostaną wysiane przez pracowników parków na miejsca naturalnego występowania rośliny. Dyptam może rosnąc na dogodnym stanowisku do 20 lat. Jeśli w kolejnych latach plon nasion będzie porównywalnie duży, dzięki prowadzonym działaniom uda się znacząco zwiększyć populacje rośliny.