Jedną z roślin objętych ochroną czynną w ramach projektu Life+ pod nazwą „Ochrona cennych przyrodniczo siedlisk na Ponidziu” jest dyptam jesionolistny (Dictamnus albus L.). Roślina pokryta jest gruczołkami wydzielającymi łatwopalne olejki eteryczne, dzięki czemu pachnie jak cytryna. W podwyższonej temperaturze olejki ulegają samozapłonowi, stąd druga nazwa rośliny „gorejący krzew Mojżesza”. Związki te w kontakcie z ciałem mogą wywołać u części osób oparzenia.

Obecnie na plantacji nasiennej przy siedzibie Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych można zobaczyć rośliny w fazie kwitnienia. Dyptam kwitnie od końca maja do lipca. Kwiaty są jasnoróżowe, z wyraźnym, ciemnym unerwieniem, ale zdarzają się także białe. Roślina zakwita późno – po około 3–4 latach od wysiania nasion. Starszych egzemplarzy nie należy przesadzać.

Dyptam opisany został po raz pierwszy w chińskich tekstach medycznych z około 600 r. n.e. Krzew opisywał także Arystoteles. W średniowieczu stosowano go zewnętrznie po ukąszeniu przez żmiję, a wewnętrznie w przypadku zatruć. Nasiona wykorzystywano w leczeniu epilepsji i dżumy, a olejek eteryczny z kwiatów do smarowania w chorobach reumatycznych. Korzeń był środkiem leczącym trudno gojące się rany, nerwicę żołądka oraz kamicę moczanową.

Obecnie dyptam jesionolistny dostarcza surowca zielarskiego, którym są liście, kwiaty, korzeń i nasiona zbierane z roślin uprawnych.

Do Polski przywędrował z południowego wschodu, przez Podole. Jest gatunkiem stepowym, rośnie w widnych suchych lasach liściastych. Najczęściej znajdowano go w okolicach Włocławka, w Kulinie oraz w rezerwacie leśno-stepowym Grabowiec koło Bogucic (to stąd pobrano nasiona do poletka przy siedzibie parków).

Duża ilość kwitnących roślin zapewni w bieżącym sezonie wegetacyjnym zwiększoną ilość nasion, które zostaną wysiane przez pracowników parków na miejsca naturalnego występowania rośliny. Dyptam może rosnąc na dogodnym stanowisku do 20 lat. Jeśli w kolejnych latach plon nasion będzie porównywalnie duży, dzięki prowadzonym działaniom uda się znacząco zwiększyć populacje rośliny.

Koniki polskie są jedyną rodzimą, pierwotną rasą koni wywodzącą się od dzikich przodków zwanych tarpanami, które do końca XVIII wieku występowały na pograniczu polsko-litewskim. Ostatniego dzikiego tarpana zabito w 1879 r. na południu Ukrainy, ostatni przedstawiciel rasy w niewoli zmarł w 1887 roku.

Jedyne znane zdjęcie żywego tarpana, wykonane w końcu XIX wieku w moskiewskim ZOO.

Zwierzęta te żyły w grupach liczących po kilkanaście osobników, każdej grupie przewodził najsilniejszy samiec. Były końmi mocnymi, wytrzymałymi, odpornymi na choroby i niskie temperatury. Mimo niewielkiego wzrostu były szybkie i zwinne, potrafiły skutecznie bronić się przed drapieżnikami. Często tarpany były chwytane a następnie oswajane i użytkowane np. rolniczo. Chłopi krzyżując je z końmi domowymi przyczynili się nieświadomie do powstania prymitywnej rasy zwanej konikami polskimi.

Za najbardziej typowe cechy koników polskich uznaje się:
– niewielki wzrost (przeciętny osobnik w kłębie osiąga 145cm),
– długą bujną grzywę oraz ogon,
– myszate umaszczenie, z ciemną pręgą biegnącą przez grzbiet,
– dużą odporność na niekorzystne warunki i słabą jakość paszy,
– dużą płodność.

Rasa ta nadal traktowana jest jako zagrożona wyginięciem, dlatego ZŚiNPK zainteresował się ich hodowlą. Te przyjazne, inteligentne a kiedy trzeba także waleczne zwierzęta żyjąc na wpół dziko, są wykorzystywane jako „żywe kosiarki” w celu ochrony jednego z cenniejszych stanowisk przyrodniczych na Ponidziu. Koniki przebywają przez cały rok na siedlisku. W okresie jesienno – zimowym, w czasie opadów lub upałów mogą schować się w specjalnie ustawionej wiacie. Pracownicy ZŚiNPK obserwują stado ale interweniują tylko w istotnych przypadkach, w miarę potrzeb dostarczają wodę i odpowiednio zbilansowaną paszę. Tabun którym opiekuje się ZŚiNPK liczy 9 osobników i już 2 źrebięta przyszły tu na świat.

Obecnie w ponidziańskich stadach trwają wykoty. U jednego z naszych hodowców w miejscowości Skowronno Dolne pojawiło się blisko 70 nowych jagniąt.

Już niedługo na Ponidziu rozpocznie się sezon wypasowy. Czarnogłówki i owce olkuskie które stały się lokalną atrakcją turystyczną ponownie zawitają na murawach kserotermicznych.

Wiosną będziemy mogli je zobaczyć na naszych powierzchniach projektowych.

Po łagodnej zimie cała przyroda na Ponidziu budzi się do życia. W miejscowości Skowronno Dolne, gdzie był realizowany Projekt LIFE zakwitł charakterystyczny dla muraw kserotermicznych miłek wiosenny.

Miłek wiosenny (łac. Adonis vernalis) to bylina należąca do rodziny jaskrowatych, kwitnie od kwietnia do maja i głównie występuje na murawach kserotermicznych, wrzosowiskach oraz w borach sosnowych. Rośnie wyłącznie na podłożu wapiennym lub gipsowym. Cała roślina jest trująca.

W dniu 10 stycznia 2020r. uczestniczyliśmy w Nocy Biologów organizowanej przez Instytut Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Hasłem tegorocznej edycji były 'Globalne zmiany klimatyczne'.

Jak co roku atrakcji nie brakowało, pod opieką naukowców można było wykonać doświadczenia, eksperymenty, przeprowadzić obserwacje mikroskopowe, zadać pytania czy też wziąć udział w dyskusji w wykładach, a także zobaczyć m.in. „żywe kosiarki”, czy gatunki inwazyjne takie, jak: żółw czerwonolicy, bądź sumik karłowaty.

W Nocy Biologów wzięli także udział pracownicy Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, którzy przygotowali warsztaty dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych, dotyczące gatunków podlegających zarówno ochronie prawnej, jak również zagrażających naszej rodzimej faunie i florze. Wydarzeniu towarzyszyły quizy, zagadki oraz prezentacja gatunków inwazyjnych, w tym żółwia czerwonolicego, raka pręgowatego oraz sumika karłowatego.

Pasjonaci przyrody mieli okazję podziwiać owce z hodowli prowadzonej na Ponidziu w ramach projektu Life+ pn. „Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych na Ponidziu” realizowanego przez ZŚiNPK, zakończonego w grudniu 2018 roku. Podczas Nocy Biologów zaprezentowano także nowy projekt LIFE17 NAT/PL/000018 pn. „Renaturyzacja śródlądowej delty rzeki Nidy”.

Firma Natur-Vit we współpracy z pracownikiem naszej jednostki dr Wojciechem Szymańskim przedstawili dobroczynne działanie ziół oraz owoców. W ramach Nocy Biologów odbyło się także spotkanie „Oko w oko z drapieżnym ptakiem” z sokolnikami oraz ich podopiecznymi z Grupy Sokolników Konnych „Rabiec”.

Dziękujemy za tak liczne przybycie! Do zobaczenia za rok!

Sezon wypasowy na powierzchniach projektowych dobiegł końca. Pogoda sprzyjała co pozwoliło owieczkom przebywać dłużej na murawach niż zazwyczaj.

Wypasy na murawach stały się już lokalną atrakcją turystyczną. Czarnogłówki i owce olkuskie, które pracowały jako naturalne kosiarki na ponidziańskich murawach, wróciły w połowie października na zimę do owczarni. Wypas, który rozpoczął się w maju oficjalnie został zakończony.

Obecnie w stadach trwają wykoty, czekamy na narodziny jagniąt, które wiosną ponownie wyruszą na ponidziańskie murawy kserotermiczne.

W dniu 5 lipca 2019 na obszarze Szanieckiego Parku Krajobrazowego odbyła się sesja terenowa 58. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Botanicznego pod hasłem „Botanika bez granic”.

W sesji, której głównym organizatorem był Oddział Krakowski PTB uczestniczyli także pracownicy ZŚiNPK: dr Anna Chwalik – Borowiec oraz konsultant naukowy projektów LIFE dr Wojciech Szymański.

Ponad 50 botaników z całej Polski oraz z zagranicy miało okazję odwiedzić Ostoję Stawiany, gdzie realizowany był projekt LIFE+. Podczas sesji uczestnicy dowiedzieli się o korzyściach ekologicznych, ekonomicznych i społecznych płynących z wolnego wypasu owiec. Omówiono przykłady wykorzystania zwierząt do czynnej ochrony przyrody oraz znaczenie ochrony muraw kserotermicznych Ponidzia w utrzymaniu i zwiększaniu bioróżnorodności.

Zakończyliśmy prace nad wygrodzeniem powierzchni wypasowej w Woli Chroberskiej. Użyliśmy w tym celu siatki leśnej, która w doskonały sposób zabezpieczy owce przed wydostaniem się poza wskazany obszar ale również usprawni prace związane z opieką nad stadem. Aby niedopuścić do przepasania/niedojedzenia poszczególnych części murawy, wnętrze wygradzane będzie zgodnie z zapotrzebowaniem, siatkami pastucha elektrycznego.

Niezwłocznie po zakończeniu prac, na pastwisko przewiezione zostały owieczki, które od razu zajęły się koszeniem.

Projekt „Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych na Ponidziu” realizowany jest przez Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych. Całkowity koszt projektu to ponad 4,6 mln zł, a dofinansowanie z NFOŚiGW to nieco ponad 2 mln zł.

Projekt rozpoczął się w 1 czerwca 2014 r., a zakończył 1 grudnia 2018 r. Wsparcie z funduszy europejskich pozwoliło chronić cenne siedliska przyrodnicze na Ponidziu.

Jego głównym celem była poprawa stanu i zachowanie ekosystemów siedlisk przyrodniczych takich jak półnaturalne łąki z ciepłolubnymi roślinami – tzw. murawy kserotermiczne, gdzie rosną dziewięćsił popłocholistny i sierpik różnolistny – charakterystyczne rośliny z naszego Regionu. Projekt ma na celu ochronę populacji tych dwóch gatunków roślin. To właśnie ich łąkowe siedliska w ostatnich latach zanikają, zarastają krzewami oraz drzewami. Owce, które wypasane się na łąkach stają się „naturalnymi kosiarkami”, zjadają wysokie trawy i odsłaniają glebę, a przede wszystkim pozwalają wzrastać roślinności kserotermicznej.

W dniach 26 – 29 marca 2019 r. odbyła się kontrola trwałości Projektu.

Zakres kontroli obejmował sprawdzenie:

• osiągnięć i zachowania efektu rzeczowego oraz ekologicznego zgodnie z zapisami umowy
  o dofinansowanie,
• dokumentacji potwierdzającej osiągnięcie i zachowanie celu przedsięwzięcia,
• czy nie wystąpiły zmiany własnościowe oraz czy projekt jest wykorzystywany zgodnie z przeznaczeniem,
• kwalifikacji wydatków i poprawności sporządzania dokumentów rozliczeniowych oraz ich zgodności z oryginalną dokumentacją projektu,
• prowadzenia archiwizacji dokumentacji projektu w aspektach zgodności z zapisami umowy
  o dofinansowanie,
• działań promocyjnych i informacyjnych projektu.

Podczas trzydniowej kontroli przedstawiciel NFOŚiGW zapoznał się z przebiegiem realizacji przedsięwzięcia oraz z dokumentami Projektu, w tym: wnioskami o wypłatę środków z NFOŚiGW, sprawozdaniem ze stanu realizacji Projektu LIFE + „Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych na Ponidziu” za okres 01.08.2018 – 30.11.2018 r., stanem zaawansowania realizacji całości Projektu LIFE oraz zestawieniem finansowym przedsięwzięcia.

W dniu 28 marca 2019 r. przedstawiciel NFOŚiGW w obecności przedstawicieli Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych skontrolował infrastrukturę turystyczną oraz szeroko rozumiane utrzymanie trwałości efektów Projektu.

Przedstawiciel NFOŚiGW odwiedził gospodarstwo rolne w miejscowości Skowronno Dolne, gdzie hodowane są owce i wypasane na powierzchniach murawy kserotemicznej.

Kontrola przebiegła pozytywnie, nie stwierdzono nieprawidłowości oraz nie przedstawiono żadnych zastrzeżeń odnośnie realizacji Projektu.